Dünyada her gün 2 milyon fincandan daha fazla kahve tüketiliyor. Peki içtiğiniz kahvenin nereden geldiğini biliyor musunuz? En iyi kahve nerede yetişir?
Cevap, kahve kuşağı! Şimdi bu üretim bölgesinin ve kahve yetişen ülkelerin detaylarına bakalım.
Kahve Kuşağı Nedir?
Tüm bitkiler için evrensel olan ortak biyolojik gereksinimler vardır. Bitkinin büyümesi için gerekli unsurlar güneş, su, toprak ve hava. Bu dördü, bitkilere ihtiyaç duydukları enerji ve besinleri sağlamak için birleşir.
Kahvenin de hayatta kalması ve gelişmesi için özel koşullara ihtiyaç vardır. Kahve kuşağının ortaya çıktığı nokta budur.
Ekvatorun 25 derece kuzeyi ile 30 derece güneyi arasında kalan, kahve bitkisinin en kolay yetiştiği tropikal bölge “Kahve Kuşağı” olarak adlandırılır.
Kuzeyden güneye ortalama 5.100 kilometrelik bir şerittir. Yani tüm dünyada kahvenin yetiştiği bölgedir. Yengeç ve Oğlak Dönenceleri arasındaki bölge olarak da bilinir.
Güney Amerika, Kuzey Amerika, Afrika, Asya ve Okyanusya olmak üzere beş kıtadan geçer.
Kahve Kuşağı Nasıl Oluştu?
Kahvenin yabani olarak Etiyopya’da yetiştiğine inanılıyor. Ticari tarihi ise 15. yüzyılda Etiyopya’dan Yemen’e getirilmesine dayanıyor. Bu iki ülke de bugün bahsettiğimiz kahve kuşağının içinde bulunuyor.
Kahve Kuşağında Hangi Ülkeler Bulunuyor?
Kahve yetiştirmek için mükemmel tropik iklime ve zengin toprağa sahip yaklaşık 70 ülkeyi kapsar. Bunlar arasından sadece 44’ü önemli ölçüde kahve üretir.
Kahve Üreten Ülkeler
Kahve hangi ülkelerde yetişir? Kahve kuşağında bulunan ve kahve üreten ülkeler şu şekilde:
- Brezilya
- Etiyopya
- Peru
- Çin
- Tanzanya
- El Salvador
- Kamerun
- Burundi
- Dominik Cumhuriyeti
- Bolivya
- Angola
- Vietnam
- Honduras
- Uganda
- Malezya
- Papua Yeni Gine
- Venezuela
- Madagaskar
- Togo
- Panama
- Malavi
- Kolombiya
- Hindistan
- Guatemala
- Fildişi Sahili
- Kenya
- Laos
- Ekvador
- Gine
- Küba
- Sierra Leone
- Liberya
- Endonezya
- Meksika
- Nikaragua
- Kosta Rika
- Tayland
- Filipinler
- Kongo
- Haiti
- Yemen
- ABD
- Jamaika
Dünya Kahve Kuşağı Neden Önemli?
Her bitkinin yetişmesi için ihtiyacı olan elementler ve koşullar farklıdır. Peki, kahve hangi iklimde yetişir?
Kahvenin de iyi bir şekilde gelişebilmesi için ılıman bir bölgeye, yüksek oranda neme, zengin bir toprak yapısına ve rakıma ihtiyacı vardır.
İşte gezegenin ortasından geçen bu hayali şeridin içinde bulunan bölgelerin çoğu, kahve bitkisinin ihtiyacı olan kriterleri sağlar.
Bu bölgeye kahve kuşağı denilmesi, sadece kahve yetiştiği anlamına gelmez. Kahve üretimi için en uygun coğrafi koşullarının bu bölgede sağlandığı anlamına gelir.
Kahvenin yetişmesi için gerekli olan ve kahve kuşağında da bulunan koşullara yakından bakalım.
Yağış
Kahve ağaçları, kuru ve yağışlı mevsimlere sahip nemli, tropik iklimlere ihtiyaç duyar.
Pek çok kahve çiftçisi, tek su kaynağı olarak yağışa güvenir, bu nedenle yağışlı mevsim, çok miktarda kahve bitkisine hayatta kalmak için ihtiyaç duydukları suyu sağlar.
Kurak mevsimde, kahve çekirdeklerini barındıran kahve kirazları hasat edilir. Bir kahvenin hasat mevsimi kurak mevsimde iki ila üç ay sürer ve kirazlar bu aylarda olgunlaşmaya devam ettikçe birkaç seferde toplanır.
Çoğu ülkede tek bir hasat mevsimi varken, Kolombiya gibi bazı ülkelerde 2 ya da 3 hasat mevsimi olabilir.
Sıcaklık
Kahve bitkileri, hem aşırı soğuğa hem de sıcağa karşı hassasiyetleri nedeniyle sabit sıcaklıklara ihtiyaç duyarlar.
Birçok kahve bitkisi, sıcaklıktaki büyük dalgalanmaları tolere edemez ve yıl boyunca 15 – 30°C arasında sıcaklıklara ihtiyaç duyar.
Sıcaklık konusunda duyarlı olunması gereken diğer konu da, bazı kahve bitkisi türlerinin güneş ışığına fazla maruz kalmaması gerektiğidir.
Bu bitkileri korumak için bazı çiftlikler orman ağaçları dikerek gölgelendirme yapar.
Gölgede yetişen kahvenin yabani ot büyümesi daha az olur, dona karşı korumalıdır ve tozlaşma miktarı daha fazla olduğundan daha çok miktarda kahve kirazı üretir.
Aynı zamanda gölgede yetişen kahvenin olgunlaşması daha uzun sürer ve böylece doğal meyve şekerinin gelişmesi için kahve ağaçları daha fazla zamana sahip olur.
Rakım
Kahve bitkisi ekvatora yakın yerlerde yetiştiğinden, aslında en sıcak olan ülkelerde üretilir. Bu nedenle çoğu kahve çeşidi, iklimin daha istikrarlı olduğu yüksek rakımlarda yetişir.
Dünya kahvesinin çoğu deniz seviyesinden 1000 – 2000 m yükseklikte üretilir. Bu rakımlardaki sıcaklıklar, kahve bitkisi için idealdir ve çok fazla değişim göstermez.
Toprak
Hava ve suda bulunmayan gerekli besinler toprakta bulunur. Kahve, çeşitli topraklarda yetişebilir, ancak ideal türleri verimli volkanik kırmızı toprakta ve derin kumlu balçık toprakta yetişir.
Kahve kuşağındaki birçok ülke volkanik aktivite bakımından zengin bir tarihe sahiptir. Bu da kahvenin yetiştiği toprağı en uygun hale getirir.
Kahve ağaçlarının büyümesi için toprağın iyi drene olması önemlidir. Toprak, gözenek boşluğuna bağlı olarak suyu doğal olarak tutar veya tahliye eder, bu da çok killi veya çok kumlu toprakların yetersiz olduğu anlamına gelir.
Drenajın yanı sıra toprağın dokusu da kahve bitkilerinin kurak mevsimlere dayanma kabiliyetini etkiler, çünkü toprağın derinliklerinde tutulan su az yağışlı dönemlerde bitki tarafından kullanılır.
Kahve yetiştirmek için en önemli besinlerden biri azottur. Azot, fotosentez ve yeni doku üretimi gibi temel işlevleri gerçekleştirir. Toprağın pH’ı da kahve bitkilerinin büyümesinde önemli bir faktördür.
Dünyanın birçok tropik veya yarı tropik kahve yetiştirme bölgesi, kahve yetiştirmek için uygun olan hafif asitli toprağa sahiptir.
Kahve Kuşağının Coğrafi Konumunun Özel Olmasının Nedenleri
- Kurak mevsimlerde yeterli yağış alır.
- İklimi orta derecede güneşlidir.
- Kahve bitkisinin yetişebileceği yükseklikte rakımlara sahip bölgeleri bulundurur.
- Toprağı kahve bitkisi için verimlidir.
- Don olmaz.
- Dünyada en çok kahve üreten ülkeler burada bulunur.
Kahve kuşağındaki ülkeler arasında yetiştirme koşulları benzer olsa da, toprak, sıcaklık, yağış ve rakımdaki farklılıklar, kahve bitkisinin ürettiği çekirdeklerin lezzetini büyük ölçüde etkiler.
Kahvenin tadı, yan yana iki çiftlikte bile farklılık gösterebilir.
Arabica kahveleri, yüksek rakımda yetişirken, Robusta kahve çekirdekleri daha alçak rakımlarda daha kolay büyür.
Aynı zamanda güneşe ve kuraklığa Arabica kahvesinden daha dayanıklıdır. Bu da, Kahve Kuşağı’nın geniş bir alana yayılmasını açıklar.
Kolombiya ve Etiyopya gibi ülkelerde, 1800 metrenin üstündeki rakımlarda kahve yetiştirilir. Bu yükseklikte üretilen kahve, fincanda daha iyi bir kahve ortaya çıkarması nedeniyle yüksek kaliteli olarak sınıflandırılır.
Fakat rakım, kahvenin kalitesini etkileyen tek unsur değil. Mesela Brezilya, kahve üretiminin büyük bir kısmını elinde tutar ve buradaki kahve ağaçları çok daha düşük bir rakımda yetişir.
Kahve Kuşağının Dışında Kahve Yetişir Mi?
Evet! Fakat hektarlarca kahve çiftliği açmaktan değil, evde 1-2 ağaç yetiştirmekten bahsediyoruz.
Kahve meraklıları hobi olarak kahve kuşağından daha kuzeyde ya da daha güneyde kahve yetiştirebilir. Fakat her coğrafyada bu bitkinin yetişmesi mümkün değildir.
Üretilen kahve, kahve kuşağında üretilenden kalite ve görünüş olarak mutlaka farklı olur. Aynı zamanda bu bölgelerde yetiştirilen kahveler, yüksek üretim ya da ticaret için uygun değildir.
Çünkü kahve kuşağı dışındaki alanların koşulları kahve yetiştirmek için uygun değildir.
İklim Değişikliği ve Kahve Kuşağı
Kahve bitkisi, iklim değişikliğine karşı çok hassastır. Robusta kahvesi Arabica kahvesine göre daha dayanıklı olsa da, o da sıcaklık ve nem değişimlerine çok fazla dayanamaz.
Son birkaç on yıldır ekvator bölgesinde sıcaklık değerleri arttı ve yağışlar azaldı. Kahve kuşağı da bu değişimden etkilenmeye başladı. Bu iki faktörün değişimi kahve yapraklarında pas hastalığına neden olur ve kahve kurdu oluşturur.
Tarım uzmanları, bunların önüne geçebilmek için daha dayanıklı çeşitler üretmeye çalışsa da, değişen koşullar her zaman bir tehdit oluşturur.
Öyle ki, iklim bilimciler, 2050 yılına kadar kahve kuşağındaki kullanılabilir kahve tarımı yapılacak alanların bugünkünün yarısına düşebileceği konusunda üreticileri uyarıyor.